ԽԱՂ, ՈՐՏԵՂ ՀԱՂԹՈւՄ Է ԲԱՆԱԿԱՆՈւԹՅՈւՆԸ

 Աշխարհի գավաթակիր, օլիմպիական եռակի չեմպիոն` Լևոն Արոնյանի և Եվրոպայի կայծնակային խաղի չեպիոն` Հրանտ Մելքումյանի հետ զրույցը, տարբեր թեմաների` հիմնականում շախմատի շուրջ է: Նաև ընկերության  մասին է: Երկու ընկերների հետ միաժամանակ, ոչ այնքան ընդունված  եղանակով զրուցելու միտքը հասունացել է տարիների ընթացքում: Գուցե կամ հիմնականում այն բանի համար, որ նրանք,  իրենց հավանած Նիցշեի խոսքով ասած`զվարթ  հայացքով են նայում կյանքին: Եւ  կենսակերպով են մերժում  փիլիսոփայական այն հայեցակետը, թե մեր սահող, անկայուն  ժամանակներում  վաղվա օրը շոշափելի չէ: Նրանք համոզված են , որ ոչ միայն վաղվա, այլև ներկա օրն է շոշափելի: Այս կերպ են մտածում ոչ թե այն պատճառով, որ ջահել են, այլ  որովհետև իրենց բնույթով լավատես են ու  վստահ` աշխարհի մոդելը պահողը և նույն այդ մոդելը քանդողը մարդն է: Ուրեմն, կյանքում կատարվող ամեն բանի համար պատասխան տվողը մարդն է: Եւ կյանքին  իմաստ տվողը նույնպես Մարդն է:    

Ռուզան Զաքարյան -«Խաղ, որտեղ հաղթում է բանականությունը».  սա է երկու հազար տարի առաջ ստեղծված շախմատային խաղի բանաձևումը: Մտքի խաղ, սպորտ, գիտություն, նաև արվեստ  են  կոչում շախմատը:  Ձեր կարծիքով այս բնորոշումներից, ո՞րն է ավելի ճշգրիտը:
Լևոն Արոնյան – Դժվար է ասել: Խաղ է: Եւ քանի որ վերջում հաղթող կա, սպորտ է համարվում: Իրականում քաղաքական երկխոսության պես մի բան է: Շախմատիստը որակական նույն հատկանիշները պետք է ունենա, ինչ դիվանագետը, կարծում եմ: Երկար ժամանակ  կոնտակտի մեջ ես մտնում մեկի հետ, որին հաղթելն է նպատակդ: Միտքդ ես լարում: Մտքի աշխատանքով ես հաղթանակի հասնում: Ֆիզիկապես ուժեղ լինելն այնքան էլ կարևոր չէ: Կարևորը`  կենտրոնացումն է, դիմացկունությունն է` դիմացինին պարտության տանող ճանապարհին հասցնելու հմտությունը:  Երկխոսություն է` միայն թե առանց խոսքի…
Հրանտ Մելքումյան - Ընդունված է ասել, թե շախմատը սպորտ է, բայց ըստ էության այն և’ գիտության և’ արվեստի, և’ սպորտի եզակի սինթեզ է: Միայն թե այն փաստը, որ տարբեր մրցաշարեր են կազմակերպվում լավագույներից` լավագույնին ընտրելու և ճանաչելու համար, շախմատը սպորտային խաղ է համարվում: Չնայած փաստ է և այն, որ շախմատային մրցապայքարի ամբողջ ծանրաբեռնվածությունը ուղեղն է կրում:
Ռուզան Զաքարյան - Կա՞ մեկ այլ մասնագիտություն կամ ասպարեզ, որի մասին երազել եք, բայց ինչ-ինչ պատճառներով շախմատին է տրվել նախապատվությունը:
Լևոն Արոնյան - Երբ փոքր էի, երաժշտական դպրոց է գնում, դաշնամուր էի նվագում: Երաժշտությունն իմ ամենամեծ սերն է: Դաշնամուր էի նվագում, բայց չեմ ասի, թե պարտադիր դաշնակահար էի երազում դառնալ: Պարզապես երաժիշտ էի ուզում լինել:
Ռուզան Զաքարյան - Դուք կարծես թե արդեն տարիներ ոչ միայն շախմատային, այլև ընկերական նույն` «թիմ» ունեք: Սա հանգամանքների թելադրանքո՞վ, թե` մեկ այլ պատճառով կատարված ընտրություն է:
Լևոն Արոնյան - Շախմատիստները, գործի բերումով այլ ասպարեզների մարդկանց հետ ընկերություն անելու համար ժամանակ չեն ունենում: Դրա համար հիմնականում մեր աշխարհից ենք ընտրում մեր ընկերներին: Անկախ այս հանգամանքից ընկերությունը կարևոր բան է, օգնում է հիմնական հոգսերից կտրվել` թեկուզ ժամանակավոր: Ոնց որ, թե դու ֆիզիկապես պատրաստ ես խաղալու, բայց հոգեբանորեն ամրանալու կարիք ես զգում: Այդ ժամանակ դու ընկերներիդ հետ ես հարաբերվում: Ոչ թե մասնագիտական խնդիրների շուրջ խոսելու, այլ բոլորովին ուրիշ մի իրավիճակում հայտնվելու համար:
Հրանտ Մելքումյան - Շախմատիստները անընդհատ ճանապարհորդում է երկրից-երկիր և տարածության մեջ ընկերություն պահելը միշտ չէ, որ հեշտ է: Երևի դրա համար է, որ  հիմնականում իրար հետ ենք ընկերություն անում: Նույն մրցաշարերին ենք մասնակցում, միասին շատ ենք ճանապարհորդում:  Ընկերություն ասվածն, ինձ համար շատ մեծ իմաստ ունի: Երբ խնդիրներ ես ունենում, իսկ կյանքն առանց դրանց չի լինում, ապա միշտ  ընկերներդ են օգնության հասնում: Ես էլ փորձում եմ պետք եղած ժամանակ ընկերներիս կողքին լինել:
Ռուզան Զաքարյան -  Ձեր ընկերության հիմքում ոչ միայն թվարկված հանգամանքներն են, այլ  մարդկային այն բարձր այն արժեքները, որոնք ցավոք, մեր ժամանակներում այնքան էլ հարգի չեն: Դուք կարողանում եք գրեթե ծիսական տոն դարձնել Ձեր ընկերոջ առաջնեկի ծնունդը, մյուսի  հարսանեկան օրը, տարելիցը կամ հերթական հաղթանակը: Եւ  հարազատի պես ոչ միայն իրար եք օգնում դժվարին պահերին, այլև կյանքի բերած  հանկարծահաս ու ցավոտ  անակնկալների  դեպքում  զավակի սրտացավությամբ եք կանգնում այս կամ այն ընկերոջ  ընտանիքի անդամների կողքին:
Լևոն Արոնյան - Մեզանից ամեն մեկը առանձին անհատականություն է, սեփական “ես-ն” ունի, սեփական  աշխարահայացքն  ունի, անձնական կարծիքն ու վերաբերմունքը` կյանքի  կատարվող իրադարձություններին:  Պարզ է, որ ամեն մեկս տարբեր իրավիճակներում տարբեր դրսևորումներ կարող  ենք ունենալ:  Բայց  երևի միմյանց տեսակը գնահատելն է  մեզ օգնում, որ լավ ընկերներ մնանք:
Հրանտ Մելքումյան - Ընկերության հիմքում հիմնական  մի բան կա, որ շատ եմ կարևորում: Համախոհ լինելը: Իհարկե, նաև վստահությունը: Ընկերությունը կայանում է այն ժամանակ երբ մարդկանց հետաքրքրությունները  համընկնում են, երբ ընկերական քո միջավայրում ազատ ես: Երբ կարող ես անկաշկանդ լինել, հարաբերությունների մեջ անկեղծ, իմանալով, որ խոսքդ ընկալվում է այնպես, ինչ մտքով, որ ասվում է տվյալ պահին:
Ռուզան Զաքարյան - Որքան գիտեմ նաև գրավոր խոսքն եք սիրում և ներկա օրերում, երբ  գիրք կարդացողների թիվը նվազում է, դուք գրական աշխարհ եք մտնում ոչ թե սեղմագրերի կամ համացանցի օգնությամբ, այլ հենց տպագիր գիրքը նախընտրելով: Կա՞ մի ժանր, որին հատկապես նախապատվություն եք տալիս:
Լևոն Արոնյան – Որոշակի ժանրային նախընտրություն չունեմ: Նայած ժամանակ: Առաջ շատ էի սիրում գեղարվեստական գրականություն: Հիմա ավելի շատ պատմավավերագրական գործեր եմ կարդում: Այնպես է, որ մի շրջան այս է դուրդ գալիս, հետո մեկ այլ ժանրի  գործեր են գրավում: Ինչպես շախմատում` մի տարբերակում  խորանում ես, հետո նորից ետ ես դառնում նախորդին կամ էլ բոլորովին նոր մի տարբերակ ես մշակում: Նույնն էլ գրականությունն է: Միշտ թռվռում ես: Նայած թե տվյալ պահին ինչ պահանջ ունես:
Ռուզան Զաքարյան - Իսկ պատմավավերագրական գործերը, փիլիսոփաների աշխատություններն  կամ գեղարվեստական գրականությունը  որևէ  ձևով  “օգնու՞մ  է” Ձեր մասնագիտական աշխատանքին:
Լևոն Արոնյան - Կարծում եմ պարտադիր պայման չէ: Նախասիրություն է : Բայց կյանքի տարբեր իրավիճակներում, օգնում է: Օրինակ, Մաքիյավելիի գիրքը կարդալով, ավելի պարզ դարձավ ինձ համար, թե ինչ ճանապարհ պիտի ընտրեմ առաջ շարժվելու համար: Ես, օրինակ միշտ մտածում էի, թե կյանքում պետք է աստիճանաբար մոտենալով, հասնես քո հիմնական նպատակին, բայց տարբեր հեղինակների գործեր կարդալով, հասկացա, որ եթե նպատակ ունես ապա այն իրականացնելու համար կարելի է և զոհաբերումների գնալ: Եւ պարտադիր չէ քայլ առ քայլ, դանդաղ ընթացքով առաջ շարժվել: Կարելի է որոշ  բաներ հաշվի չառնել և կենտրոնանալով, չշեղվել գերագույն նպատակիդ տանող ճանապարհից: Սա մեր ազգային բնավորությանը  բնորոշ  գիծ չէ, բայց ես հիմա մտածում եմ, որ կենտրոնանալն ու իմ աշխատանքին խանգարող ամեն բան  շրջանցելն է, ճիշտ:
Հրանտ Մելքումյան.- Չեմ կարող ասել, թե գրականությունը, կամ  այս ու այն հեղինակի գործերը որոշակի ուղեցույց են դարձել ինձ համար: Բայց հենց նրանք են հասանել դարձրել այն ճշմարտությունները, որոնք գուցե կյանքի փորձով, այսինքն ավելի ուշ պիտի հասկանայի:
Ռուզան Զաքարյան - Իսկ համերգասրահներ, որտեղ դուք հաճախ եք լինում, հոգևոր պահանջո՞վ, թե`ժամանցի համար եք գնում:
Լևոն Արոնյան.- Ինձ համար հոգևոր պահանջ է: Երաժշտությունը ինձ շատ   հարազատ բնագավառ է: Ես նաև կինո եմ շատ սիրում :
Հրանտ Մելքումյան- Ես երաժշտություն սիրում եմ լսել ոչ միայն համերգասրահներում, այլև պարապմունքների ժամանակ:
Լևոն Արոնյան – Բայց ասեմ, որ պարապմունքների ընթացում տարբեր ժանրերի երաժշտություն ենք լսում: Պատահում է, որ տրամադրություն փոխելու համար, նույնիսկ ռաբիս երգիչների կատարումներ ենք լսում: Էդ ոճի երգերը ոչ թե որպես երաժշտություն ենք ընտրում, այլ որպես մթնոլորտ ցրող,  զվարճանքի ֆոն: Երաժշտական գործեր կան, որոնք ամեն օր չես կարող լսել, բայց պարապունքի ժամանակը պետք է որևէ  երաժշտությամբ  ուղեկցվի: Ասենք ռեպ կամ էդ ոճի բաներ, որոնք ակտիվացնում, ավելի զվարթ տրամադրություն են ստեղծում…  Իսկ   խաղից առաջ բոլորովին այլ երաժշտություն է ընտրվում` դասական, կարող է նաև ժողովրդական լինի, կարող է և ֆոլկ լինի:
Հրանտ Մելքումյան … Ընդմիջումներին, ինչ ասես լսում ենք, իսկ պարապել  սիրում եմ հանդարտ երաժշտութան ուղեկցությամբ, որը օգնում է հանգիստ  մնալ խաղատախտակի առաջ: Շախմատը, կենտրոնանալու պահանջ է դնում և միակ միջամտությունը, որը թույլատրելի է համարվում` երաժշտությունն է: Այն օգնում է միտքդ ու հայացքդ պահել խաղատախտակի վրա:
Ռուզան Զաքարյան - Իսկ Ձեր աշխարհում հնարավո՞ր է հետք թողնել ոչ թե մեծ հաղթանակներ տանելով, չեմպիոնի կոչումը նվաճելով, այլ նոր ու հետաքրքիր խոսք ասելով շախմատային արվեստում: Ինչպես ասենք` արվեստի և գրականության ասպարեզում:
Լևոն Արոնյան - Իմ կարծիքով,  շախմատի ասպարեզում գնահատման չափանիշն ավելի օբյեկտիվ է,  քան արվեստում: Մեզ մոտ թվանիշ է  գործում, և դա է հիմք ընդունվում: Մարդիկ դրանով են կողմնորոշվում: Մենք` նույնպես: Պատահում է, հարյուրավոր խաղեր ես նայում և հասկանում ես, որ ա~յ, էս մեկը լավ խաղացող է, ուժեղ անհատականություն: Բայց այդպիսի գնահատական դու կարող ես տալ, իսկ մնացած հարյուրը անտարբեր է մնում: Հիշվում են հաղթողները: Ինչպես պետական կառույցներում, լավ նախագահներ են լինում, բայց պատմության մեջ  մնում են նրանք, ովքեր երկրի համար թեկուզ մեկ, բայց շատ նշանակալից  գործ են անում:
Հրանտ Մելքումյան. - Նույնիսկ նրանք, ովքեր նոր խոսք են բերում շախմատային խաղում, այնպիսի ճանաչման չեն արժանանում, ինչպես  նրանք, ովքեր մրցաշարերում հաղթանակի պատվանդանին են կանգնում:     Ռ.Զ. -Ձեր շախմատային կենսագրության մեջ կա՞ այնպիսի     միջադեպ, որը   զարմանքի կամ ծիծաղի առիթ  դառնալով, մոռացության չի տրվել:
Լևոն Արոնյան - Աշխարհի գավաթի մրցաշարին իմ առաջին մասնակցությունն էր. Խաղում էի ֆրանսիացի գրոսմայստերի հետ: Դիրքը ոչ-ոքի էր, բայց ոչ ես էի դա հասկանում, ոչ էլ մրցակիցս: Երկուսս էլ կարծես հիպնոսացված լինեինք: Խաղից հետո շատերն ասացին, թե շախմատից հասկացող երեխան անգամ կտեսներ, որ խաղը ոչ-ոքի էր: Բայց  ոչ մեկիս մտքով չէր անցնում, հաշտություն կնքել:  Ես ուզում էի խաղը հնարավորինս շուտ վերջացնել: Գրիչս վերցրեցի, որ գրեմ, չգրեց: Անմիջապես դատավորին կանչեցի և նոր գրիչ խնդրեցի: Փորձեցի  գրել, նորից չստացվեց: Այս անգամ ես նոր գրիչ չուզեցի: Ուրախացա, որ չեմ կարող գրել: Ֆրանսիացին, իմ ուրախ տրամադրությանը բոլորովին այլ կերպ արձագանքեց և… ընդունեց իր պարտությունը: Եթե  ես ուրախ տրամադրություն չունենայի,  որից նա այդքան  ազդվեց, իհարկե, նման որոշում չէր կայացնի: Բայց իմ ուրախությունը թատրոն չէր, խաղ չէր…
Ռուզան Զաքարյան - Գուցե՞ նախախնամություն էր…
Լևոն Արոնյան - Չէ, դա էլ չէր: Բոլորովին ուրիշ մի բան կա. երբ երկու մրցակիցներ երկար ժամանակ նստած են դեմ-դիմաց,  նույն  ալիքի վրա են լինում, իսկ նրանցից մեկը ուժեղ է այնքան, որ կարողանում է դիմացինին էներգետիկ իր դաշտում  պահել:  Ներքին մի կապով դիմացինը հայտնվում է հիպնոզի տակ, և անում է այն, ինչ դու ես ուզում:
Ռուզան Զաքարյան - Իսկ ինչպե՞ս եք վերաբերվում, լրագրողներին, որոնց ուշադրությունը մի դեպքում երևի թե հաճելի է, մեկ այլ պարագայում ոչ այնքան ցանկալի…
Լևոն Արոնյան - Նայած, թե  որակական ինչ մակարդակ ունի մեդիայի ներկայացուցիչը: Տարբեր են լինում: Մի անգամ, օրինակ մեկը մոտեցավ  ասաց, թե քեզ հետ հարցազրույց եմ ուզում ունենալ: Միջազգային մրցաշարի օրեր էին: Ասացի` էդ աղջկան, որ զբաղված եմ և էդ պահին չեմ կարող իրեն ժամանակ տրամադրել: Ինքն էլ համառեց` «Ճիշտն ասած,  արդեն գրել եմ նյութը, եթե Ձեր համաձայնությունը չտաք, ինձ աշխատանքից կհեռացնեն»: «Լավ տպագրեք,-համաձայնվեցի,-  եթե նման խնդիր կա»:  Հետո թերթում տպագրված նրա “հարցազրույցը” կարդալով,  երկու օր ծիծաղում էի: Հատկապես   մի “պատասխանիս” համար. իբր,   փոքրուց մինչև հիմա խաղի ժամանակ, նաև  ջղայնանալիս,  ես երգում եմ: Եւ իբրև թե այդպես եմ հաղթահարում իմ դժվարին պահերը: Մինչև հիմա  երբ պատկերացնում եմ ինձ  խաղատախտակի առաջ նստած,  երգելիս, ծիծաղս չեմ կարողանում զսպել: Եթե մոռանալ էլ ուզեմ, չեմ կարող, լրագրողներ կան, որոնք մինչև հիմա հարցնում են. «Ճի՞շտ է, որ խաղի ժամանակ երգում եք»: Լրագրողներ էլ կան, որոնք ասում են. «Լևոն, ինչպե՞ս է, որ դուք սփյուռքահայ լինելով, կարողանում եք խոսել հայերեն»: Այսինքն, ժամանակ էլ չեն տրամադրում գոնե ամենահասարակ տեղեկությունները հավաքել այն մարդու մասին, որի հետ պատրաստվում են հարցազրույց վարել: Բավական է այն, որ հայտնի անուն է: Ուրեմն, կարելի է նյութ գրել նրա մասին: Իսկ թե` նա որտեղի՞ց է, մարդկային ի՞նչ կերպար է` նրանց հետաքրքիր չէ: Մեդիայի հետ հարաբերություններ ճշգրտելու  և առհասարակ, մի շարք հարցերում կողմնորոշվելու համար, ինձ շատ են օգնել ընկերոջս` Բորիս Գելդֆանդի խորհուրդները: Նա ասել է. «Եթե լրագրողը քեզ հետ հարցազրույց վարելու առաջարկ է անում, ասա, որ մեկ շաբաթ կամ մեկ ամիս հետո միայն կարող ես հանդիպել հետը: Այն լրագրողը, որը քո նշված ժամկետից հետո զանգահարեց, ուրեմն իսկապես հետաքրքրված է քեզանով, այլ ոչ թե պահի տակ է որոշել քո մասին գրել»:
Հրանտ Մելքումյան.- Ինձ նախ մտահոգում է այն փաստը, որ մեր լրագրողները շախմատային մրցաշարերին անդրադառնում են մակերեսորեն, երբեմն էլ «հաղթեց, պարտվեց» բառերից առաջ այս կամ այն շախմատիստի անունը նշելով: Նույնիսկ հեղինակավոր մրցաշարերն, ինչպես հարկն է, չեն մեկնաբանվում, ասենք, այնպես, ինչպես ֆուտբոլը: Պատճառը չեմ կարող ասել: Ինչ վերաբերվում հարցազրույցներին, իհարկե ինձ այնքան շատ առաջարկներ չեն արվում, ինչպես Լևոնին: Լինելու դեպքում էլ հիմնականում հրաժարվում եմ, որովհետև  քեզ դիմում է մեկը, որն ընդամենը տվյալ մրցաշարի մասին գիտի ու նաև քո անունը :   Չգիտի, թե ինչ է շախմատը, այդ ասպարեզում կատարվող անցուդարձին է անտեղյակ, հարցերն էլ, բնականաբար  մակերեսային են,   անհետաքրքիր: Դա կրթվածության համապատասխան մակարդակ չունենալու,   և որ ամենացավալին է`  դիմացինի մասնագիտությունը չհարգելու մասին է վկայում: Լավ, մտածում ես, եթե  շախմատի հանդեպ հարգանք չունի, ապա գոնե իր ընտրած ասպարեզին այդչափ քամահրանքով չվերաբերվի: Չէ՞ որ հենց իր և իր  նմանների  պատճառով  է վարկաբեկվում  կարևոր այդ ոլորտը:  Կուզենայի, որ նրանք   հարցազրույցից առաջ շատ պարզ մի քանի հարցեր կազմեին ու իմանային, թե   ու՞մ հետ են հանդիպելու:
Ռուզան Զաքարյան - Իսկ ամենից շատ ն ինչը կարող է տհաճության աստիճան նեղսրտություն պատճառել:
Հրանտ Մելքումյան.- Շատ տխուր հայացք ունենալու դեպքում կյանքի  դժվարություններին տրվելով, կարող ես ավելի բարդացնել վիճակդ:  Եթե   տհաճ միջադեպը չես ընդունում որպես կենսագրությանդ շատ կարևոր մի դրվագ, ապա կարողանում ես փակուղի չմտնել:  Ամեն մեկը գիտի, որ կյանքի ճանապարհը միայն ուղիղ գծով չի անցնում: Այն անցնելիս,  հանդիպում ես մարդկանց, որոնք տարբեր են լինում:  Եւ նրանց վերաբերմունքը` դրական կամ բացասական հաճախ հենց քո վերաբերմունքով, քո թելադրանքով է ձևավորվում:
Ռուզան Զաքարյան - Շախմատի մրցաշարերը երբեմն հիշեցնում  են թատրոնի, որտեղ կան և’ խաղացողներ և’ հանդիսատես: Ձեզ համար էլ է կարևո՞ր հանդիսատեսի ներկայությունը և այն, թե ինչպե՞ս է նա արձագանքում Ձեր խաղին:
Լևոն Արոնյան - Իհարկե, եթե մոտենում են, շփվում,  ջերմ զգացողություն ես ունենում և բնականաբար, նույն կերպ կամ հնարավորինս ինքդ էլ ես ուշադիր լինում նրանց հանդեպ: Եթե արհամարես նրանց ներկայությունը, ուշադրություն չդարձնես նրանց վրա, բնականաբար նույն ձևով կփոխադարձեն քեզ, իսկ դա ակամա կազդի  տրամադրությանդ վրա, ուրեմն նաև խաղի ընթացքի վրա:
Հրանտ Մելքումյան - Մրցաշարերին, սովորաբար գալիս են այն մարդիկ, ովքեր շախմատային արվեստ են սիրում:  Մի հանգամանք, որն արդեն իսկ կարևոր է մրցաշարին մասնակից շախմատիստի համար, քանի որ  շախմատասերների ներկայությունը,  նրանց ուշադրությունը ոչ միայն ոգևորում է, այլ դրական ազդեցությամբ,  մի տեսակ թուլացնում է լարված այն մթնոլորտը, որը տիրում է խաղասրահում:
Ռուզան Զաքարյան - Իսկ մրցապայքարի ժամանակ հակառակորդի որտեղից լինելն ու ազգային պատկանելությունն էական նշանակություն ունի՞ Ձեզ համար:
Լևոն Արոնյան - Կարևոր է այնքանով, որ պետք է հնարավորինս շատ իմանաս, թե որտեղի՞ց է սկսել  ճանապարհը,  ի՞նչ թերություններ, ի՞նչ առավելություններ ունի մրցակիցդ : Ես երբեք չեմ գնում խաղի, չիմանալով, թե ում հետ եմ խաղալու, և ինչ խաղավոճ եմ ընտրելու, նրա հետ խաղատախտակի առաջ նստելով: Պարզ է, որ ամեն մի երկրի, անգամ աշխարհամասի ներկայացուցիչ անհատական իր կերտվածքը, իր առանձնահատկություններն ունի, իր նախասիրությունները: Այսինքը, անհատական խաղաոճը, որը շատ հաճախ հենց սոցիումից է ծնվում:  Այս ամենն ի նկատի առնելով, ես միշտ  ուշադրություն եմ դարձնում Ձեր նշած հանգամանքի վրա:
Հրանտ Մելքումյան – Յուրաքանչյուր անհատ իր երկրի մշակույթի կրողն է: Որքան էլ զարմանալի թվա, բայց  խաղի ժամանակ ամեն մեկն իր ազգին բնորոշ հիմնական հատկանիշներն է   դրսևորում: Շախմատը, իմ համոզմամբ այն խաղատեսակն է, որը մեծ չափումներով է   ի հայտ բերում մարդու բնավորության  անգամ թաքուն  գծերը`  ագրեսիվություն, բարեյացակամություն, նենգություն  հուզականություն և այլն: Ես դա  վաղ հասակից եմ հասկացել: Եւ շախմատիստի համար շատ կարևոր է նախապես իմանալ, թե ինչ մշակույթի տեր ժողովուրդի ներկայացուցիչ է իր հակառակորդը, մտավոր և հոգևոր համապատասխան պատրաստվածությամբ  խաղալու համար:
Ռուզան Զաքարյան - Լև Տոլստոյը մի առիթով,  իր եղբոր մասին, որը ցարական բանակի սպա էր, ասել է,  թե նա բացառիկ մեծ տաղանդ ուներ ու ավելի լավ էր գրում, քան ես, բայց գրող չդարձավ ու գրականության բարձունքները չգրավեց, որովհետև փառամոլ  չէր: Ի՞նչ եք կարծում, որևէ ասպարեզում  բարձունքների հասնելու համար  փառամոլ լինելը կարևոր պայմա՞ն է:
Լևոն Արոնյան - Իհարկե: Մարդը պետք է  սիրի ինքն` իրեն, որպեսզի կարողանա ինքնադրսևորվել: Անպայման չէ, որ գոռոզ լինի, բայց պետք է, որ իր գինը իմանա և հասկանա, թե ինչ ձգտումներ։
Հրանտ Մելքումյան.- Երբեք չես կարող իմանալ, թե քո մաքսիմումը ո՞րն է: Անընդհատ աշխատում ես` առավելագույնին հասնելու համար: Ամենաբարդ խնդիրն այն է, որ մարդը չգիտի, սեփական ներուժի չափը: Իհարկե, համեմատության զուգահեռներ  տարվում են,  բայց ուրիշների հետ համեմատվելով, միշտ չէ, որ կարող ես հարցերիդ պատասխանը ստանալ:  Եւ քանի որ ամեն մեկն իր ճանապարհն է անցնում, ապա հաջողության հասնելու ուղիներն էլ տարբեր են լինում: Իսկ փառամոլ լինելը, այդ ճանապարհն անցնելիս, պարտադիր  պայման չէ` գոնե ինձ համար: Պարտադիր ուրիշ մի պայման կա` շախմատում առանց բարձունք գրավելու, հետք չես կարող թողնել:
Ռուզան Զաքարյան - Եւ ո՞րն է այն բարձունքը, որին ձգտում է ձեզանից ամեն մեկը:
Լևոն Արոնյան - Ինձ համար աշխարհի չեմպիոնի կոչումը նվաճելն է: Ոնց որ թե այս անգամ չհաջողվեց դրան հասնել, բայց չեմ ամաչում դրա համար: Կան մարդիկ, օրինակ, որ լավագույն հարյուրյակի մեջ չեն մտել, բայց առանց ամաչելու, ասում են. “ուզում եմ աշխարհի չեմպիոն դառնալ”: Այդպիսի բան ասելու համար պիտի ճանապարհ կտրես: Ես ուրախ եմ, որ այդ երկար ճանապարհն արդեն հաղթահարել եմ:
Հրանտ Մելքումյան- Հավանաբար Լևոնին արժանի մրցակից դառնալը, (ծիծաղում է): Իսկ ավելի լուրջ, ամենամեծ երազանքս  աշխարհի սուպերմրցաշարին մասնակցելն ու ուժերս փորձելն է` հեղինակավոր այդ մրցույթում, աշխարհի լավագույն շախմատիստների հետ` նույն խաղատախտակի առաջ նստելով: Որքանո՞վ է իրականանալի իմ այս նպատակը, չգիտեմ, բայց ներկա փուլում դա է իմ երազանքը:
Ռուզան Զաքարյան – Հուսանք, որ ձեզանից ամեն մեկը կհասնի իր երազանքին: Եւ շատ մոտ ապագայում կգրավի այն բարձունքը, որին ձգտում է: