ՀԱՅՐԵՆԻՔԸ ՄԻԱՅՆ ՏԵՂ ՉԷ ՀՈՂԱԳՆԴԻ ՎՐԱ

Հարցազրույցը՝  Նատալյա Իգրունովայի

Ն.Ի.-  Ձեզ համար ամենևին կարևոր չէ՞, որ կյանքի մասին ձեր զգացածը ինչ-որ մեկն էլ զգա, հասկանա և ճանաչի:

Լ. Խ.- Կարևոր է… Ես փորձում եմ գրել: Ես գրում եմ: Եթե ինչ-որ մեկին պետք է, կվերցնի: Իսկ գուցե ինչ-որ մեկին էլ դա անհեթեթություն թվա… Կարծում եմ՝ արվեստում այդպես էլ պետք է լինի: Չպետք է պարտադրել:

Ն.Ի.- Դուք ի՞նչ էիք ցանկանում ասել  Ձեր արցախյան վեպով:

Լ.Խ.- Ողջ վեպն այն մասին է, ինչի մասին խոսել ենք սկզբում. պատերազմի դեմ է: Թե ինչ գարշելի է պատերազմը:

Ն.Ի.- Գործողությունները որտե՞ղ են կատարվում:

Լ.Խ.- Ե՛վ այնտեղ, և՛ Հայաստանում: Այդ վեպը արվեստագետի, գրողի մասին է, որ երեք, չորս ամսով մեկնում է պատերազմ, հետո վերադառնում Հայաստան, բայց կես ամսից նորից է մեկնում պատերազմ: Ե՛վ այն կյանքը, և՛ այս կյանքը: Վեպն այդ ամենօրյա կյանքի մասին է: Դժվար է կարճ պատմել… Հինգ տարի ես գրել եմ այդ գիրքը, իսկ դուք ուզում եք, որ տասը րոպեում պատմեմ, թե այն ինչի մասին է:

Ն.Ի. - Թարգմանությունը տվեք, կարդամ:

Լ.Խ.- Կուզենայի, բայց այն ինձ մոտ չէ:

Ն.Ի.- Իսկ ի՞նչ է գրել քննադատությունը:

Լ.Խ.- Գրել են տարբեր բաներ՝ և՛ լավ, և՛ վատ:

Ն.Ի. -Դրանից ինչ-որ բան, որը Ձեզ համար կարևոր էր, որ ասվեր, հասկանալի՞ էր եղել:

Լ.Խ.- Ինձ թվում է՝ ոչ: Բայց մի՞թե դա է էականը: Երբևէ հասկանալի կլինի: Պետք չէ նպատակ դնել, որպեսզի վաղը բոլորը հասկանան: Ամեն ինչ՝ իր ժամանակին: Խնձորն ինչպե՞ս է հասնում ծառին: Ժամանակը գալիս է…

Ն.Ի.- …հասնում և ընկնում  է:

Լ.Խ.- Հասնում և ընկնում է: Այդպես էլ հասկանալը:

Ն.Ի.- Իսկ հիմա ընդհանրապես գրականություն պե՞տք է:

Լ.Խ.- Ըստ իս՝ այո՛, անպայման պետք է: Մարդն այնպես է կառուցված, որ նրան ինչ-որ պատմություն է պետք, հոգու հետ խոսող պատմություն: Մարդիկ իրար միշտ ինչ-որ բան են պատմել: Երբեմն քարանձավներում որսորդ են նկարել: Կամ եղնիկ: Դա նույնպես պատմվածք է. մեկը մյուսին պատմել է, որ եղնիկն ահա այսպիսին է: Կամ էլ խարույկի մոտ մի ցեղ է նստել, և ինչ-որ մեկը շատ գեղեցիկ պատմել, պարծեցել է, որ ինքն այծեղջերու է սպանել, հետո վագր, հետո փիղ…Մարդը գեղարվեստի պահանջ ունի: Երբ նա լսում է դա, հոգին փառավորվում է…

Ն.Ի.-Իսկ պատմվածքն ավելի շուտ ինչի՞ց է ծնվում՝ բառի՞ց, բնավորությունի՞ց…

Լ.Խ.- Ես ունեմ պատմվածք, որ ծնվել է հոտից. քայլում էի փողոցով ու հանկարծ վառված կտորի հոտ առա: Հետո գրեցի մի շատ գեղեցիկ պատմվածք: Կոչվում է «Սպասում»: Այն թարգմանված է ռուսերեն: Այնտեղ դատում են պապին, և երեխան սպասում է, թե երբ է հայրը դատարան գալու, որ նրանք այնտեղ երեքով կողք կողքի լինեն: Եվ պապն էլ է սպասում որդուն: Իսկ նա չի գալիս, որովհետև ամաչում է հոր համար: Ահա սա է պատմվածքը: Իսկ ընդհանրապես տարբեր են լինում:

Ն.Ի.- Իսկ այն պատմվածքը, որտեղ վերջին պահին, մեկը մյուսին չվստահելով, գնդակահարում են գերիներին  և փոխանակում դագաղները («Փոխանակություն»), արդյոք ինչ-որ իրական հենք ունի՞, թե՞  հորինվածք է:

Լ.Խ. - Նման իրավիճակ եղել է:

Ն.Ի.-Ինձ համար դա ցնցում էր: Ես այդ պատմվածքից հետո սկսեցի հետևել ձեր հրապարակումներին:

Լ.Խ.- Իսկ դուք կարդացե՞լ եք «Հողի դողը»: Դա նույնպես լավ գործ է: Այո՛: Գրված է այնպես, որ բոլորը վախենան, և այլևս պատերազմ չլինի:

Ն.Ի.- Բայց տեսեք՝ ինչ է կատարվում: Մաթևոսյանի, Ֆոլկների կամ Տոլստոյի գրականությունը, որտեղ, ինչպես ես եմ հասկանում, նաև Դուք էլ եք Ձեր տեղը տեսնում, մարդկանց մի հսկայական խմբի հանկարծ սկսել է պետք չգալ: Ճիշտ այնպես, ինչպես պետք չեն Ֆելինիի ու Տարկովսկու ֆիլմերը, բարդ երաժշտությունը: Հիմա մի այնպիսի ժամանակ է, երբ արվեստը ևս  չի ուզում թափանցել ու հասկանալ, թե ինչ է կատարվում մարդու հոգում. թե՛ հանդիսատեսին, թե՛ ընթերցողին (պարզապես մարդուն) դա պետք չէ: Նա չի ընկալում խորքը, նրան հարկավոր չէ, որ իր ներսը թափանցեն, և հետաքրքիր էլ չէ, թե ինչ է կատարվում ուրիշի հոգում, նա չի ուզում այդ մանրամասների մեջ մտնել: Հետաքրքրություն է համացանցի և հեռուստատեսության, թեթև գործերի, թեթև ընթերցման հանդեպ: Եվ դրանից աշխարհը դառնում է ավելի ուղիղ, ավելի ահավոր…

Լ.Խ.- …ավելի աղքատ…

Ն.Ի.- Եվ այդտեղ ավելի հեշտ է սպանելը …

Լ.Խ. – Եվ սպանում ենք: Ինձ թվում է՝ կան դարաշրջաններ, որոնց մակերևույթն ամբողջովին ծածկված է փրփուրով: Այն ամենով, ինչը թեթև է: Օրինակ՝ մի ժամանակ շատ էին սիրում խոհարարական գրքերը:

Ն.Ի.- Եվ այսօր էլ են շատ սիրում. հրատարակում են  ամբողջական շարքերով և՛ էժանագին փոքր ամսագրեր, և՛ շքեղ ձևավորումներով հսկայական հատորներ, ինչպես սեփական, այնպես էլ թարգմանական:

Լ.Խ.- Բայց դա չի նշանակում, թե Տոլստոյ պետք չէ, Ֆելինի պետք չէ: Կգա ժամանակ, երբ մարդը կվերադառնա դեպի իր ակունքները, մաքուր ակունքները: Որովհետև մարդը հո հավերժ սպանել չի՞ կարող: Սպանել նշանակում է ինքնասպանություն գործել:

Ն.Ի.- Դուք է՞լ եք այդպես մտածում: Ես դրա մասին գրել եմ Այվազյանին նվիրված հոդվածում: Նրա գլխավոր թեմաներից մեկը դա է՝ սպանելով ուրիշին՝ մարդ սպանում է իրեն:

Լ.Խ.- Այո՛: Թեև դու սպանում ես ուրիշին, միևնույնն է, դա ինքնասպանություն է: Գուցե ուրիշ դարաշրջանում, բայց մարդը նորից վերադառնալու է Դոստոևսկուն, Մաթևոսյանին, Ֆոլկներին: Մարդու ներքին կառուցվածքն է այդպիսին:

Ն.Ի.- Իսկ ինչո՞ւ հիմա դա կարևոր չէ:

Լ.Խ.- Որովհետև երկար ժամանակ մենք փակ ենք եղել, հանկարծ բացեցին սահմանները, և ինչ պատահեց, լցվեց ներս: Եվ ժողովուրդն էլ պատրաստ չէր, նա պատրաստ էր հավատալու, որ դա լավ է, և լավն էլ հենց դա է:

Ն.Ի.- Ինձ թվում է՝ այս առումով դեռ մի քիչ այլ է: Մարդիկ չեն ուզում լսել իրար, չեն ուզում տեսնել՝ ինչ է կատարվում իրենց կողքինի հետ: Երբ անցնում ես անապաստանի կողքով, մտածում ես՝ հանկարծ ոջիլ չքաշվի վրադ, կամ էլ ինչ-որ բանով չվարակվես: Խղճահարությամբ մուրացող տատիկին թղթադրամ ես տալիս, և կարծես մեղքերդ քավեցիր: Դա վերջն է, բայց նաև հենց այդպիսին են հարաբերություններն ամենամտերիմների հետ…

Լ.Խ.- Դա նույնպես պատճառ է: Որովհետև մենք կորցրինք Աստծուն: Մի՞թե կարելի էր երեսունյոթին այդքան մարդ  սպանել, եթե դու Աստված ունեիր: Դու այդքան մարդ կսպանեի՞ր: Բանտ կնետեի՞ր: Դրանից հետո համաշխարհային պատերազմ. մի՞թե տասնյակ միլիոններով մարդիկ կսպանվեին: Կորցրինք Աստծուն:

Ն.Ի.- Ինձ թվում է՝ Ձեր պատմվածքների ամենակարևոր գծերից մեկը դա է՝ հասկանալ մարդուն, որ քո կողքին է, մյուսին: Անուշադրությունը, չհասկացված լինելը կարող են ողբերգական դեր խաղալ նրա ճակատագրում:

Լ.Խ.- Այո՛, ճիշտ է, մեկս մյուսին շատ քիչ ենք սիրում:

Ն.Ի.- Բայց այդ ժամանակ գուցե հանուն դրա՞ պետք է գրել:

Լ.Խ.- Գիտեք ինչ… չգիտեմ, թե հանուն ինչի, բայց երբեմն այսպես եմ մտածում: Գրողը կատու-առեղծված է: Դուք գյուղում ապրե՞լ եք, չէ՞: Տեսե՞լ եք՝ ինչպես է կատուն նստում մկան բնի մոտ: Նա կարող է, թաթը բարձրացրած, նստել մեկ ժամ… երկու… երեք… Իսկ գուցե և՛ ցերեկ, և՛ գիշեր: Նա սպասում է, թե երբ է մուկը հայտնվելու: Այդպես էլ գրողն է նստում սպիտակ թղթի առջև և սպասում, որ ահա կհայտնվի  այդ միտքը, այդ բառը…կհայտնվի…կհայտնվի: Ահա դա է գրողը… Իսկ ես ինչո՞ւ եմ ասում, որ նա կատու-առեղծված է… Պատերազմի ժամանակ ուրիշի տանը մեռնում էր իմ ընկերը: Դա մի  հին տուն էր, խրճիթ: Եվ սենյակում շատ մեծ  կատու կար. երևի տանտիրոջ կատուն էր: Երբ ընկերս մահացավ, կատուն մագլցելով վարագույրի վրայով հասավ քիվին, կանգնեց դրա վրա, և նրա մեջքն ահա այսպիսին էր…ինչպե՞ս են դա ասում ռուսերեն…

Ն.Ի.-Աղեղնաձև:

Լ.Խ.- Աղեղնաձև: Եվ նրա լուռ ճիչն էր: Ո՛չ ճիչը…մռռոցը: Նա տեսնում է մի բան, որը մենք չենք տեսնում: Ահա այդ իսկ պատճառով գրողը կատու-առեղծված է: Նա տեսնում է մի բան, որը մենք չենք տեսնում: Դուք  համաձա՞յն եք ինձ հետ:

Ն.Ի.-Այո՛, եթե դա իսկական գրող է… Լևո՛ն, ուզում եմ ևս մի բան հարցնել: Վեպերի համար դուք ընտրել եք երկու սյուժետային գիծ, որ որոշակի է դարձնում շատ  բան՝ պատմություն և  պատերազմ: Անցյալ ու ներկա: Իսկ ո՞րն է հայերի ամենամեծ երազանքը:

Լ.Խ.- Որ մենք ազատ, ուժեղ երկիր ունենանք: Ուժեղ՝ ազգային նկարագրով, հոգևոր առումով ուժեղ: Եվ որպեսզի բոլորը սիրեն մեկը մյուսին, որպեսզի այլևս պատերազմ չլինի: Որպեսզի վերադառնան օտարության մեջ գտնվողները: Բոլորը վերադառնան:

Ն.Ի.- Դուք կարծում եք, որ դա կենսական անհրաժեշտությո՞ւն է այն մարդկանց համար, որոնք գնացել են Հայաստանից, կամ էլ նրանց նախնիներն են գնացել: Գուցե պարզապես  պետք է, որ նրանք իրենց հա՞յ զգան:

Լ.Խ.- Գուցե անգամ նրանք իրենք էլ չգիտեն, բայց ես ախր հաճախ եմ լինում տարբեր տեղերում չէ՞: Ես ճանաչում եմ հայի աչքերը: Նրանց աչքերում կարոտ կա: Մարդն ապրում է լավ, ապահովված է, ամեն ինչ  ունի, բայց միևնույնն է, նրա աչքերում կարոտ կա:

Ն.Ի.- Անգամ եթե  չի՞ մեկնել,  եթե նա ծնվե՞լ է  այնտեղ:

Լ.Խ.- Այո՛, ես դա տեսել եմ Ամերիկայում: Մեկնել է նրա պապը, նա հայերեն չի խոսում, բայց միևնույնն է, նա կարոտում է Հայաստանը: Մենք այդպիսին ենք: Ի ծնե ենք այդպիսին:

Ն.Ի.- Դա ցավալի է հենց իր՝ մարդու համար: Բայց ազգի համար ապրեցնող է:

Լ.Խ.- Մեծ ազգերը դա չեն զգում: Փոքրաքանակ ազգերի ինքնապահպանման բնազդը շատ ուժեղ է գործում:

Ն.Ի.- Խորհրդային Միության փլուզումից շատ չանցած՝ Հրանտ Մաթևոսյանը կա՛մ հարցազրույցում, կա՛մ էլ էսսեում ինչ-որ մեկին գրել է, որ ինքն իրեն այնքան էլ լավ չի զգում նոր Հայաստանում, չնայած այն ազատ է ու ինքնիշխան. նա սովոր էր իրեն զգալ մեծ երկրի պաշտպանության տակ ապրող այդ երկրի քաղաքացի: Ու հանկարծ այդ ամենը փոխվեց, և ինքը հայտնվեց միանգամայն այլ իրավիճակներում: Չէ՞ որ Դուք նույնպես, երբ պատմում էիք, թե ինչպես էիք աշխատում Մոսկվայում, ափսոսում էիք, որ փոխվել է վերաբերմունքը Ձեր նկատմամբ. Ռուսաստանն այլևս ձեզ իր քաղաքացիները չի համարում: Չէ՞ որ դա հենց այդպես է. դուք հիմա այլ երկրի քաղաքացիներ եք, արտասահմանցիներ: Սակայն, նշանակում է, որ դա միայն Հրանտի անձնակա՞ն զգացողությունը  չէ:

Լ.Խ.- Հրանտը դա ճիշտ ու դիպուկ է ասել: Ի՛ր սերնդի համար: Եկել է նոր սերունդ: Այո՛, երկիրը փոքր է: Այո՛, առաջնակարգ «մերսեդես»-ով հնարավոր է մեկ օրվա ընթացքում շրջել Հայաստանով մեկ:  Տարածություն է պետք: Բայց Հայրենիքը  միայն տեղ չէ հողագնդի վրա: Մեծերը՝ Չարենցը, Թումանյանը, և ինքը՝ Հրանտը, չէ՞ որ նրանք գիտեին Աստծո տեղը այնտեղ: Ավելի ճիշտ, նրանք չէ՞ որ  Տիեզերքում էին: Դա նույնպես մեր հայրենիքն է: Ինչո՞ւ ենք մենք միշտ համարում, որ  ահա այսքանն է ու վե՞րջ: Եթե դու Տիեզերքի հետ խոսել կարողանաս, այդ ժամանակ քո Հայրենիքը քեզ համար շատ մեծ կլինի…

Ն.Ի.- Լևո՛ն, իսկ երբևէ Ձեր գրքերի հիման վրա ֆիլմ չե՞ն նկարել:

Լ.Խ. – Ուզում են սցենար գրել: Բայց ես այնքան էլ չեմ հավատում, թե կստացվի:

Ն.Ի.- Փարաջանո՞վ է պետք:

Լ.Խ.- Այո՛, գրված է այդ սկզբունքով, դրա համար էլ երևի շատ դժվար կլինի նկարահանելը: Եվ շատ փող է պետք:

Ն.Ի.- Իսկ Դուք կուզեի՞ք, որ ֆիլմ նկարվի:

Լ.Խ.- Այո՛, երբեմն մտածում եմ այդ մասին: Կգնայի նայելու: Այնտեղ շատ լույս կլիներ: Տարբեր կանայք. կնայեի նրանց:

Ն.Ի.- Աշխարհիկ մարդ:

Լ.Խ.- Ե՞ս: Հավանաբար: Բայց չէ՞ որ հետաքրքիր է, թե նրանք այնտեղ ի՞նչ են անում: Ինչպե՞ս են ներկայացնում քո հերոսին, մարդուն, որին դու ես ստեղծել: Ինչպե՞ս է նա քայլում փողոցով, ո՞ւմ է հանդիպում, ինչպե՞ս է կռվում…

Ն.Ի. – Հետաքրքի՞ր է, թե նրան ինչպես է պատկերացնում ուրիշը, նա ի՞նչ է տեսնում Ձեր տեքստում:

Լ.Խ.- Ինձ հետաքրքիր է: Այո՛:

Ն.Ի.- Կան մարդիկ, որոնց ոչինչ հետաքրքիր չէ: Դե,ասենք այնտեղ հող են փորում, ծառ տնկում, դե տնկում են էլի, դե խնձորենի է աճում կամ լորենի, ինչ իմանաս,  բժիշկը բուժում է, դե սովորեցրել են, բուժում է: Իսկ Ձեզ հետաքրքի՞ր է ուրիշի փորձը:

Լ.Խ.- Այո՛, շատ:

Ն.Ի.- Իսկ ուրիշ էլ ի՞նչ կուզենայիք փորձել այս կյանքում:

Լ.Խ.- Չգիտեմ…

Ն.Ի. –Ասֆալտ անելը եղել է հուսահատությունից: Իսկ եթե հնարավորություն լիներ ինչ-որ բան սովորել և էլի ինչ-որ բան անել:

Լ.Խ.- Ես միշտ ցանկացել եմ թռչել:

Ն.Ի.- Թռչունների նմա՞ն, թե՞ ինքնաթիռով:

Լ.Խ.- Միշտ հետաքրքրել է օդապարիկը: Ընդհանրապես, թռչող մարդու այդ կերպարը… Հայացքը երկրին վերևից: Երբ փոքր էի, հետաքրքրում էին ինքնաթիռը, օդաչուները…

Ն.Ի.- Սիրո՞ւմ եք արագություն:

Լ.Խ.- Այո՛: Երբեմն փակ աչքերով եմ մեքենա վարում: Երևի այդ ժամանակ նաև Սատանան է ինչ-որ տեղ կողքիս: Երբ հոգնած եմ լինում, ինձ հետաքրքիր է, թե փակ աչքերով ինչքան կարող եմ մեծ արագությամբ սլանալ մայրուղով:

Ն.Ի.- Այդպես վտանգել… Իսկ եթե հանդիպակաց եկող մեքենա՞ն…

Լ.Խ.- Ո՛չ, դա Երևան-Հրազդան միակողմանի ճանապարհ է: Ահա այդտեղ եմ այդ փորձերն անում: Ինձ համար շատ հետաքրքիր է: Դա անհայտություն է: Փակում ես աչքերդ և մեկ րոպե անց կլինե՞ս, թե՞ չես լինի… Անհայտություն. դա ի՞նչ է: Մենք չգիտենք ՝ ի՞նչ է այդ րոպեն, այդ վայրկյանը, երբ փակում ենք մեր աչքերը:

Ն.Ի.- Դուք, ընդհանրապես, ձեր կյանքը վտանգո՞ղ եք:

Լ.Խ.- Այո՛: Ինձ թվում է՝ այո՛: Դա շատ է խանգարում:

Ն.Ի.-Ինչո՞ւ է խանգարում:

Լ.Խ.- (Ծիծաղով)  Որովհետև դրա պատճառով գործերս միշտ վատ են գնում (լրջորեն): Բայց ինձ դուր է գալիս վտանգելը:

Ն.Ի.- Երբևէ  կտրուկ փոխե՞լ եք ձեր կյանքը:

Լ.Խ.- Ո՛չ: Ո՛չ: Ես միշտ ինձ թույլ եմ տվել անել այն, ինչ ցանկացել եմ: Երբեմն ուղևորվել եմ (Լևոնն ասում է՝ ինձ ուղարկել եմ – Ն.Ի.) շրջագայության. շաբաթներով մեքենայով գնացել եմ, ուր ցանկացել եմ: Եղել են տաք ժամանակներ, գիշերել եմ մեքենայում: Գնացել-գնացել եմ, ուր աչքս կտրել է…Այնքան լավ է…

 Ն.Ի.- Ոտքի տակ եք տվել ողջ Հայաստա՞նը:

Լ.Խ. – Դե իհարկե: Շատ անգամ: Ամեն ամառ ես այդպես եմ անում: Ինձ ուղարկում եմ շրջագայության:

Ն.Ի.- Իսկ քաղաք սիրո՞ւմ եք:

Լ.Խ.- Սիրում եմ, բայց ոչ շատ: Օրինակ՝ սիրում եմ շաբաթը մեկ անգամ լինել Երևանում:

Ն.Ի.- Հեռո՞ւ է Հրազդանից:

Լ.Խ. -Հիսուն կիլոմետր: Այնտեղ գույները պայծառ են, փողոցները՝ գեղեցիկ, սրճարան, ռեստորաններ, այդ ամենն ինձ շատ է դուր գալիս: Բայց անցնում է երկու օր, ես հոգնում եմ: Արդեն ուզում եմ վերադառնալ: Առանց Երևանի չեմ կարող, բայց և այնտեղ էլ ապրել չեմ կարող:

Ն.Ի.- Կարիերան կարևո՞ր է:

Լ.Խ.- Ո՛չ, կարևոր չէ: Եթե ցանկանայի, ամեն ինչ կունենայի՝ փող, լավ աշխատանք:

Ն.Ի.- Իսկ գրողական կարիերա՞ն: Ասենք՝ գրողների միություն:

Լ.Խ.- Ո՛չ: Ինձ առաջարկեցին լինել գրողների միության նախագահ, խումբ հավաքվեց: Բայց հրաժարվեցի (բացահայտ մտածում էր ինչ-որ բան ասել, բայց, ինչպես ասում են, ժամանակին կանգ առավ): Հրաժարվեցի (ժպտալով): Էլի ինչ-որ բան էի ուզում ասել, բայց չեմ ասի:

Ն.Ի.- Հրաժարվելը դժվա՞ր էր:

Լ.Խ.- Ո՛չ:                               

Ն.Ի.-  Այսինքն՝ իշխանությունը գայթակղությո՞ւն չէ:

Լ.Խ.- Ինչ-որ ժամանակ կարող էր լինել, բայց արդեն վաղուց գայթակղություն չէ: Ես գիտեմ՝ ինչ է դա: Ո՛չ, ես հեշտ եմ հրաժարվում դրանից: Եվ, իհարկե, ուրիշները հազվադեպ են հասկանում՝ ինչու: Բայց չէ՞ որ ես գիտեմ՝ ինչու: Ես սիրում եմ գրել: Դրա պատճառով: Գրել շատ եմ սիրում:

Ն.Ի.- Դա տանջանք չէ, դա հաճո՞ւյք է:

Լ.Ի.- Հավանաբար տանջանք է: Տասը էջ գրելու համար ամիս է պետք: Երբեմն՝ նաև ավելի շատ: Եվ երբ նստում եմ գրելու, խնդրում եմ Աստծուն. «Այս արտահայտությունը գրելու ուժ տուր ինձ, այլևս չեմ գրի, սա վերջին անգամն է»: Եվ Աստված ինձ ուժ է տալիս, և ես պատմվածք եմ գրում: Հետո հանգստանում եմ, երկու ամիս անց ասում եմ. «Խնդրում եմ Քեզ, ինձ էլի ուժ տուր, որ այդ պատմվածքը գրեմ, հետո ես այլևս չեմ գրի»: (Ժպտալով): Իսկ Նա ամեն ինչ հասկանում է, Նա սիրում է, երբ այդպես խորամանկում եմ: Եվ Նա ինձ ուժ է տալիս:

Շարունակությունը՝ հաջորդիվ

Ռուսերենից թարգմանեց Կարինե Մեսրոպյանը